फरा 6
बिगियानारि सानस्रि आरो जोंनि समाज
मावफारि
फरागुदियारि
1. गाहायनि सोंलुफोरनि गेबें फिननायखौ सायख
नानै आव गाबजों आबुं खालाम ।
- जिबौ सौवोब्ला मा खालामनांगौ ?
(क) साखोन-सिखोन जानांगोन। (ख) अजा खाथिआव।
(ग) राशिफलखौ नायनांगौ।
(घ) डाक्टरनि खाथियाव थांनांगौ।
फिनः-
- जों राशिफल नायनानै सानफ्रोमबोनि खामानिफोरखौ मानो मावनो नाङा ?
(क) मानोना बेयो मोनसे फिसा
जिनिस।
(ख) मानोना बेयो जोंनि दोरोडारि नङा।
(ग) मानोना बेयाव बिगियानारि
बिथा गैया।
(घ) मानोना जों सोलोंथाइ उन जानानै दं।
फिनः-
2. गोजौनि फिननायफोरखौ मानो थार होनना सायख’दों? नोंनि लोगोफोरजों सावराय।
फिनः- थारैनो जिबौ सौवोब्ला थाबैनो डाक्टरनि खाथियाव थांनांगौ। मानोना बेयाव
बिगियानारि बिथा गोनां। डाक्टारा थाबैनो संदाननानै मा मुलिखौ होनांगौ बेनि सोमोन्दै
मिथिनो हायो। जिबौया जाथोसे बिसगोनां जिउनां आरो बे बिसआ मानसिनि थाखाय जोबोर गिथाव।
जायनि थाखाय जिबौ सौवोब्ला सम मथे मोजां फाहामथाय मोनैयाव थैनो गोनां जायो।बेनिखायनो
जिबौ सौवौब्ला मोजां फाहामथाय मोननो आरो जिउ रैखाथिनि थाखाय डाक्टरनि खाथियाव
थांनांगौ।
जों राशिफल नायनानै सानफ्रोमबोनि खामानिफोरखौ मावनो नाङा । मानोना बेयाव
बिगियानारि बिथा गैया। बेयो मोनसे खोमसि फोथायनाय। मोजां सान नायनानै खामानि
मावनायनि जेबो बानबुंथि(जुक्ति) गैया। बेनिखायनो गोजौनि फिननायफोरखौ थार होनना
सायख’दों।
3. 'क' बाहागोनि सोदोबफोर जों लोगोसे 'ख' बाहागोनि ओंथिफोरखौ बाहागो गोरोब हो।
|
'क' बाहागो
|
'ख' बाहागो
|
|
हास्थायसुला गोसो
|
गोदोनिफ्रायनो सोलिनाय
|
|
सावस्रिगोनां
|
मिथिनो हास्थायनाय
|
|
बानबुंथाइगोनां
|
सोलोगोनां
|
|
मोननो थाङै
|
गोगो सावस्रि
|
|
सायख 'नाय
|
मोनसेनि सोलायै मोनसे
|
|
दोरोङारि
|
जुक्तिगोनां
|
|
गियान
|
मोननो गोब्राब
|
फिनः-
|
'क' बाहागो
|
'ख' बाहागो
|
|
हास्थायसुला गोसो
|
मिथिनो हास्थायनाय
|
|
सावस्रिगोनां
|
गोगो सावस्रि
|
|
बानबुंथाइगोनां
|
जुक्तिगोनां
|
|
मोननो थाङै
|
मोननो गोब्राब
|
|
सायख'नाय
|
मोनसेनि सोलायै मोनसे
|
|
दोरोङारि
|
गोदोनिफ्रायनो सोलिनाय
|
|
गियान
|
सोलोगोनां
|
4. गाहायाव होनाय सोंनायफोरनि फिननाय बुं आरो लिर-
(क) बिगियान गोसो आरो सानस्रि बुंनायनि
ओंथिया मा ?
फिनः- बिगियान गोसो आरो सानस्रि बुंनायनि ओंथिया जादों- जोंनि मिथिनो हास्थायनाय गोसोजों मोनफ्रोमबो बाथ्राखौ
बिजिरनानानै बिगियानारि लामाजों आवगायलांनाय।
(ख) जोंनि समाजाव दासिमबो माखासे गोनोखोआरि नङै
खामानिफोरा सोलिबाय थानायनि जाहोना मा ?
फिनः- जोंनि समाजाव दासिमबो माखासे गोनोखोआरि नङै खामानिफोरा
सोलिबाय थानायनि जाहोनफोरखौ गोबां मोननो हायो। जोंनि समाज आव खोमसि फोथायनाय, बिगियानारि गोसो नङि आरिफोराबो बेनि
मोनफा गाहाइ जाहोन। आथिखालनि बिगियाननि मुगायावबो जोंनि समाजाव खोमसि फोथायनाया साग्लोबना
दं। जों माबाफोर मोनसे जायोब्ला गामियारि मुलि जागोन ना डाक्टरनि खाथियाव
थांगोन- बेखौ लानानै जोंनि गोसोआव गोनो-गोथो जाबाय थायो। सुबुंफोरनि गोसो मेलेमाव
बिगियानारि सानस्रिखौ जौगा होनो हायोब्लासो समाजनिफ्राय अगेन आसार-खान्थिया
थुंगेगोन। सुबुं समाज हिसाबै जौगानाय लाबोनोब्ला जों खोमसि फोथायनायफोरखौ नागारनो
नांगोन आरो बिगियाननि फारसे गोसो होनांगोन।
(ग) मोजां सान आरो समफोरखौ नायनानै खामानि
मावनायनि माबा बानबुंथि दं नामा ?
फिनः- मोजां सान आरो समफोरखौ नायनानै खामानि मावनायनि जेबो
बानबुंथि गैया। मानोना बेयाव जेबो बिगियानारि बिथा गैया। सानफ्रोमबोनि फान्जामुथि
बादियै गावनि सानखौ बारहोनाया गोसोनि मोनसे खोमसि फोथायनायनि
इसाराल'।
(घ) फरायसाफोरनि गोसोआव बिगियानारि आखुनि
जोलैखौ मानो फोयो?
फिनः- आथिखालनि बिगियान मुगायाव जाहाथे खोमसि फोथायनायखौ एंगारनो हायो एबा बिगियाननि सानस्रिजों थारथिखौ गावनो बिजिरनो हायो । बेनि थाखायनो फरायसाफोरनि गोसोआव बिगियानारि आखुनि जोलैखौ
फोयो।
(ङ) जेब्ला जोंनि समाजाव सिगां समफोराव बेराम
जायो अब्ला बेबायदि सुबुंखौ सोरनि खाथियाव लांनायनि नेम दंमोन?
फिनः- अजानि
खाथियाव लांनायनि नेम दंमोन।
5. गाहायाव होनाय सोंलुफोरनि फिननायफोरनि बेखेवना लिर -
(क) बायजोआव गिदिंनानै फैनायाव गाननाय
सि-जोमफोरखौ इसिं नआव हाबनायाव सोफादेरैनि आन्दोआव मा बिगियानारि जाहोन हाबसोनानै
दं।
फिनः- थारैनो गोबां गोजाम आसार-खान्थिफोरजों बिगियानारि जाहोनफोराबो सोमोन्दो गोनां। बिदिन्थि बादियै- सिगांनि समाव
बायजोफोराव बेरायना फैनायनि उनाव इसिं नआव हाबनो होनाय जायामोन। बेनि बिगियानारि
जाहोन दं। बायजोआव गाननाय सि-जोमफोराव हाद्रि-हाला बायदि गोबां बिजानु (जिबसा)
नांफादेरनानै फैनो हागौ। बेनिखायनो बेखौ सोलायना साखोन-सिखोनयै इसिं नआव हाबहैनायासो
गोगो सावस्रिगोनां। बेयो गोदोनिफ्रायनो सोलिबोनाय दोरोङारि आरो बिगियानारि जाहोन
गोनां। बेनिखायनो बेखौ नागारनो हाया।
(ख) बिगियानारि सानस्रिनि बिगोमा जानो थाखाय
लेखा गोरों जानाया गोनांथार नामा? सासे सुबुङा माबादियै बिगियानारि सानस्रिनि बिगोमा जानो हायो?
फिनः- बिगियानारि सानस्रिनि बिगोमा जानो थाखाय लेखा गोरों जानाया गोनांथार नङा। जायखिजाया सुबुङानो बिगियानारि सानस्रिनि
बिगोमा जानो हायो । बिगियानारि सानस्रिनि मोन्थाइ मोननो थाखाय बिगियानाव जे गोजौ सोलोंथाइ
लानो नांगौ, बेबादि जेबो
बाथ्रा गैया। लेखा रोङि सुबुङाबो बिगियानारि गोसोनि मोन्थाइ मोननो हायो। खालि बिथाङा मोनफ्रोम
बाथ्रा एबा जाथायनि जाहोनफोरखौ बानबुंथाइ गोनां महरै नायनो थाखाय मोनसे थि गोसो थानो
नांगोन। बानबुंथिजों गासैबो बाथ्राफोरखौ रोखा-रोखा नायनो नांगोन। सिगांनिफ्रायनो सोलिबोबाय थानाय
होननानै बिगियानारि नङि बाथ्राफोरखौ दैदेनलांनो नाङा आरो सिगांनिफ्रायनो सोलिबोबाय थानाय आबुं
बानबुंथिगोनां बाथ्राफोरखौ नागारनो नाङा।
(ग) गंसे समाजनि जौगानायनि थाखाय खोमसि
फोथायनाय आरो अगेन आसार-खान्थिनिफ्राय मानो जानगाराव थानो नांगौ?
फिनः- जोंनि
समाजाव गोदो-गोदायनिफ्राय गोबां दोरोङारि, नेमखान्थि मोननाय-मोनै थासारियाव सोलिबोगासिनो दं। बे मोननाय-मोनैफोरनि गोबाङानो
खालि खोमसि
फोथायनाय आरो अगेन आसार-खान्थि। खोमसि फोथायनाय आरो अगेन आसारखान्थिफोरा समाज जौगानायाव गोबां
खहा लाबोयो, जाय बिगियानारि
बिथा गैया।
सुबुं समाज हिसाबै जौगानाय लाबोनोब्ला जों खोमसि
फोथायनाय आरो अगेन आसार-खान्थिफोरखौ नागारनो नांगोन। मंगल ग्रहआव जिउ खुंनायनि
सिमां नुनाय समावबो मिथियैनि थाखाय जोंनि समाजाव खायसे बिगियानारि
नङै मावफारि सोलिगासिनो दं। बिगियानारि सानस्रिखौ जौगा होनो हायोब्लासो समाजनिफ्राय खोमसि
फोथायनाय आरो अगेन आसार-खान्थिया
थुंगेगोन। सिगांनिफ्रायनो सोलिबोबाय थानाय होननानै बिगियानारि नङि बाथ्राफोरखौ
दैदेनलांनो नाङा। गासै समाजा अब्लासो दावगागोन जेब्ला समाजनि साफ्रोमबो सुबुङा मोनसे बिगियानारि
गोसोआ थागोन। बेनिखायनो गंसे समाजनि जौगानायनि थाखाय खोमसि फोथायनाय आरो अगेन आसार-खान्थिनिफ्राय जानगाराव थानो नांगौ।
फरायाव थानाय 'बिगियानारि' सोदोबनि गुबै सोदोबा जाबाय- बिगियान। बिगियान सोदोबा जाबाय मुंमा (बिमुं)
सोदोबमा। बेयाव 'आरि' उन दाजाबदा दाजाबनानै 'बिगियानारि' सोदोबमाखौ दानाय जादों। बेयो जाबाय थाइलालि सोदोबमा। बेबादिनो
खायसे बिदिन्थि नायनि फै
हारिमु +आरि = > हारिमुआरि हारिमा + आरि => हारिमायारि
हाजो + आरि = > हाजोआरि हायुं + आरि => हायुडारि
हायेन + आरि => हायेनारि
6. गाहायाव होनाय मुंमा
सोदोबमाफोरनि उनाव 'आरि/यारि' उन
दाजाबदा दाजाबनानै थाइलालि सोदोबमा लिर –
बिदिन्थि-
7. गाहायाव होनाय जरा सोदोबनि हेफाजाबाव बागसुआव थानाय सोदोबफोरनि उल्था ओंथि फोरमायनाय सोदोबफोरखौ लिर –
फिनः-
मिथिनि फै-
गोजौनि सोंलुनिफ्राय नुनो मोनोदि नंगौ
फोरमायनाय थाइजा सोदोबनि सिगाडव 'दा' सिगां दाजाबदा दाजाबनानै
मोनसे नडै ओंथि फोरमायनाय सोदोब मोननो हायो, जेरै-
दा + गाब – दागाब दा+ लों – दालों
8. बिदिन्थिनि बादियै गाहायाव होनाय सोदोबफोरनि गुन दिन्थिग्रा मुंमानि महरखौ
लिर-
फिनः